Een vraag loslaten

Een goede vraag is onverantwoord

De kunst van het vragen stellen is een ambacht waarin iedereen zich kan bekwamen door verfijning  van twee cruciale vaardigheden: luisteren en een vraag stellen. Een vraag stellen? Dat klinkt nogal simpel, maar als je eens goed naar mensen luistert, hoor je ze zelden alleen maar een vraag stellen. Vaak wordt de vraag zelf omstandig ingeleid en verantwoord of er worden in één adem twee of drie vragen gesteld. In de oefening ‘loslaten’ gaat het erom dat allemaal niet te doen. Voor veel mensen een pittige oefening. 

Als een pijl uit een boog

In deze oefening stel je een vraag zoals je een pijl uit een boog laat gaan. Een boogschutter heeft aandacht voor zichzelf en zijn omgeving, en op enig moment laat hij met aandacht de pijl gaan. En dat was het dan. Hij corrigeert niet meer, rent niet als begeleider met de pijl mee, schiet er niet voor de zekerheid nog wat pijlen achteraan. Hij spreekt niet over het beoogde eindpunt van de pijl of over de betekenis van het schot. Hij laat de pijl los, laat hem  zijn gang gaan en zwijgt.
Zo kun je ook een vraag stellen: aandachtig luisteren, een vraag laten opkomen, haar loslaten en wachten op het antwoord.

Laat een vraag los - basisoefening

Het doel van de oefening is te leren een vraag te stellen, en niets meer dan een vraag, en om het effect daarvan te ervaren op jezelf en de ander. Zoals bij elke oefening in een ambacht is nauwkeurigheid ook hier van het grootste belang.
De oefening gaat in de stappen:

1 Iemand vertelt iets
2 Schrijf een vraag op
3 Stel de vraag
4 Wacht op antwoord
5 Luister naar het antwoord
6 Schrijf een vraag op…

Toelichting

Iemand vertelt iets...
gedurende maximaal een minuut. Het maakt niet uit waar het over gaat; over het meest simpele verhaal zijn vragen te stellen. Van belang is om de spreker op geen enkele manier te onderbreken.

Schrijf een vraag op...
Als de spreker klaar is, schrijf je in stilte een vraag op in de direkte rede. De vraag moet betrekking hebben op hetgeen de ander heeft verteld. Zorg er voor dat het een vraag is waarbij je echt benieuwd bent naar het antwoord van de spreker.

Stel de vraag...
Na het opschrijven van de vraag stel je haar aan de spreker. Niks meer en niks minder - geen inleiding, geen uitleg, geen herhaling, geen enkele toevoeging.
Na het stellen van de vraag wacht je op het antwoord. Je zwijgt dus, totdat de ander iets zegt. Je merkt dan vanzelf of dat een antwoord is of niet.
Voor de helderheid, dit zijn geen vragen:

Ik vraag me af waarom je dat hebt gedaan. (dit is een mededeling)
Ik heb de vraag opgeschreven 'Waarom heb je dat gedaan?’ (ook een mededeling)

Luister naar het antwoord...
Onderbreek de verteller niet in zijn of haar antwoord. Zeg of vraag helemaal niets. Nadat het antwoord is gegeven, laat je het op je inwerken en gaat na of er een nieuwe vraag in je opkomt. Schrijf die weer op, en ga verder zoals in stap 2.
Doorloop deze cyclus vijf tot tien keer.
Daarna kun je eens kijken of je de neiging had om een vraag te herstellen of in te leiden.

Laat de vragen los - met meer souplesse

Als je deze basisoefening nauwkeurig kunt uitvoeren, doe het dan eens zonder opschrijven. Verder doe je exact hetzelfde als in de basisoefening. In het begin is het raadzaam om je vraag achteraf op te schrijven , nadat het antwoord is gegeven. Laat de vraag dan aan de verteller lezen en ga na of het volgens jullie beiden inderdaad de vraag was die je gesteld hebt. Als dat niet zo is, heeft er iemand een geheugenprobleem.

Meesterlijk vragen in het wild

Als je de bovenstaande oefeningen onder de knie hebt kun je eens een vraag loslaten in het wild. Op een vergadering, bij de koffieautomaat, in de sportkantine. In dat geval natuurlijk liefst ook een vraag die ertoe doet. Je hebt dan kans dat iemand in het geheel niet op je vraag ingaat, of dat wel doet, maar niet met een antwoord. Over wat je dan kunt doen gaat een andere oefening: vasthouden. Hoe je meesterlijk combineert van de ene naar de andere vaardigheid kun je leren in de tweedaagse training in de kunst van het vragen stellen.

Achtergrond

Veel mensen denken bij de kunst van het vragen stellen aan enorm gewiekste, onverwachte en snijdende vragen. Maar het gaat eerder om de eenvoud, zoals:  iemand een vraag stellen (welke dan ook) en het antwoord afwachten. Wie dat niet kan zal nooit tot die 'golden question' komen.
Als vragensteller probeer je te bereiken dat iemand op je vraag ingaat. Je moet dus zien te voorkomen dat hij op iets anders ingaat. Daarom gebruik je geen woorden buiten de vraag om. Als vragensteller probeer je vaak ook de ander te laten nadenken over zijn antwoord op jouw vraag. Dan moet je voorkomen dat hij kan of moet nadenken over alles wat je aan jouw vraag toevoegt. Als je wilt dat iemand nadenkt over het antwoord op je vraag, leg dan alleen de naakte vraag neer en wacht af.